شهر ورزقان یکی از شهر های کهن و مهم استان آذربایجان شرقی میباشد که مرکز شهرستان ورزقان نیز هست این شهر در ۴۸کیلومتری از شهر اهر به طرف غرب و در ۹۸کیلومتری از شهر تبریز به طرف شمال شرقی موقعیت دارد همچنین در نزدیکی این شهر سد مهمی به نام زرآباد واقع شده است که بخاطر لذت ماهیگیری و دل انگیز بودن همه ساله گردشگران زیادی را به خود جذب میکند. طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال۱۳۹۰ صورت گرفته‌است، این شهر با جمعیتی بالغ بر ۶۱۴۰ نفر، چهل و ششمین شهر پرجمعیت آذربایجان شرقی میباشد.
زمین‌لرزه‌هایی در سال ۱۳۹۱ در ۱۰ کیلومتری ورزقان و ۱۷ کیلومتری اهر اتفاق افتاد و به زمین‌لرزه‌های ارسباران معروف شد که باعث جان باختن ۳۰۶ نفر و زخمی‌شدن ۵٬۰۰۰ نفر شد.
ورزقان در گذر تاریخ
قدیمی ترین اثری که از ورزقان(ورزگان) نام برده صوره الارض ابن حوقل در قرن چهارم است. ورزقان پیش‌تر یکی از بخش‌های تابعهٔ شهرستان اهر بوده و ۳۰۰ روستا در تابعیت این بخش بوده‌اند. در این زمان، این بخش جزء بزرگ‌ترین بخش‌های استان آذربایجان شرقی بوده‌است؛ ولی بعدها بخش‌هایی از آن به شهرستان‌های جلفا، هریس و تبریز ملحق شدند و شمار روستاهای آن به ۱۶۴ روستا کاهش یافت.
به هنگام تشکیل شهرستان جلفا در دههٔ ۱۳۶۰ خورشیدی، بخشی از منطقهٔ دیزمار (دهستان دیزمار غربی) شامل شهر سیه‌رود و روستاهای تابعهٔ آن، از بخش ورزقان جدا شده و به شهرستان جدیدالتأسیس جلفا پیوستند.
همچنین دهستان خواجه که یکی از دهستان‌های تابعهٔ بخش ورزقان بوده، به بخش تبدیل شد. سپس بخش تازه‌تأسیس خواجه به شهرستان هریس پیوست و به‌عنوان دومین بخش این شهرستان شناخته شد.
دهستان اسپران به مرکزیت روستای ینگی‌اسپران نیز پیش‌تر از دهستان‌های جنوبی بخش ورزقان اهر بوده که در تقسیمات جدید کشوری و هم‌زمان با مستقل‌شدن شهرستان‌های آذرشهر و اسکو از شهرستان تبریز، به این شهرستان پیوست و از دهستان‌های تابعهٔ بخش مرکزی شهرستان تبریز شد.
شغل اکثر اهالی ورزقان کشاورزی و دامداری است؛ همچنین عده‌ای در مراکز دولتی مستقر در این شهر مشغول به‌کار هستند. این منطقه بزرگ‌ترین قطب تولید عدس و سومین قطب تولید عسل در سطح استان آذربایجان شرقی است. عشایر ارسباران (قره‌داغ) تابستان‌ها در دشت‌های اطراف ورزقان مستقر شده و به کشاورزی و دامداری می‌پردازند. ورزقان مقر طایفه حاج علیلو است.
آب و هوا
ورزقان در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و دارای تابستان‌هایی معتدل و زمستان‌هایی سرد است. کوه‌های آق‌داغ، ایری‌داغ، پیرسقا، جله‌داغ، جوشون، خاروانا، کامتال، کیامکی و مشک‌عنبر در پیرامون این شهر جای گرفته‌اند.
گردشگری
در سالیان اخیر سد ورزقان تبدیل به بهشت عاشقان ماهیگیری شده است؛ به‌طوری‌که از مناطق مختلف استان برای تفریح و ماهیگیری به این منطقهٔ زیبا مراجعه می‌کنند.
منطقه گردشگری چیچکلی (در ۳۵ کیلومتری شمال غرب ورزقان)، مسجد جامع خاروانا (مربوط به به سده‌های ۶ و ۷ هجری قمری)، خانه امیر ارشد یا داش‌ساختمان (در ۱۲ کیلومتری غرب ورزقان)، کتیبه میخی سقندل (در ۵ کیلومتری ورزقان)، آبشار گل‌آخور (با ارتفاع ۱۲ متر)، قلعه تاریخی جوشین (در ۲۶ کیلومتری غرب ورزقان (به احتمال زیاد مربوط به زمان مادها)، قلعه و آبگرم درمانی کاسین، امامزاده سیدخلیل جوشین، گنبد الله‌الله (مربوط به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه)، روستای آستمال (با قدمت چند هزار ساله)، تپه داش‌باشی یا ارمنی گوللویی، قلعه کندی‌بولاغ، قلعه داشی، قلعه اژدها داشی، گورستان سقای، قلعه سرخه دیزج و تپه الله‌لو (همگی با قدمت هزاره اول قبل از میلاد)
مشاهیر شهرستان ورزقان
ستارخان سردار ملی از پاکبازان نهضت مشروطه و عمود استوار استعمار ستیزی علیه روسها زاده روستای سردار کندی در این شهرستان است.
علامه محمدتقی جعفری شارح نهج البلاغه و فیلسوف شرق زاده روستای سقای و برآمده خاک چاک این دیار است.
معادن شهرستان ورزقان
معدن مس سونگون ورزقان و کارخانه تولید مس سونگون ورزقان در موقعیت روستای تخریب شده سونگون (بدلیل وجود منابع معدنی) واقع در استان آذربایجان شرقی واقع شده و فاصله این کانسار از شهر تبریز ۱۳۰ کیلومتر، و از ورزقان ۳۰ کیلومتر بوده و در محدوده روستای تخریب شده سونگون ورزقان واقع است. این معدن در یک منطقه کوهستانی با متوسط ارتفاع ۲۰۰۰ متر بالای سطح دریا واقع شده و در شمال باختری ایران بر روی کمربند مس جهانی قرار دارد. این کانسار به صورت توده نفوذی، بر روی رشته کوه‌های ارسباران (قره داغ) قرار گرفته‌است. این رشته کوه‌ها با ۸۰ کیلومتر عرض بخشی از کمربند آندزیتی آلپ- هیمالیا می‌باشند. رشته کوه‌های مزبور از سمت شرقی از انتهای کوه‌های تالش، جنوب شهرستان گرمی شروع شده و با روند غربی – شرقی از سوی غرب به رشته کوه‌های قفقاز در جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نیز آناتولی در ترکیه می‌پیوندد. در واقع این رشته کوه‌ها دنباله رشته کوه‌های قفقاز کوچک می‌باشند. بلندترین و مرتفع‌ترین نقطه این رشته کوه ۲۴۶۰ متر و پست‌ترین نقطه آن ۱۷۰۰ متر میباشد، بدین ترتیب اختلاف ارتفاع در محدوده معدن حدود ۷۵۰ متر میباشد که سبب ایجاد توپوگرافی شدید و دامنه‌های پرشیب شده‌است.
کانی سازی اصلی کانسار شامل کانی‌های مس و مولیبدن است و دومین تولیدکننده مس ایران میباشد.
ذخیره احتمالی این معدن بیش از یک میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن (با توجه به اکتشافات انجام گرفته) حدود ۷۹۶ میلیون تن برآورد شده‌است که در مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن در محدوده کانسار سونگون ورزقان حدود ۱/۷میلیارد تن سنگ مس با عیار ۰/۶۱٪ است. در این معدن غیر از فلز با ارزش مس، مولیبدن، طلا، نقره و دیگر عناصر با اهمیت به صورت فلزات همراه وجود دارند.